Sanja Ilić & Balkanika – Srbija I

 

 

Srbija je zemlja bogate i burne istorije, divnih ljudi – čvrstih a meka srca, običaja i predivnih bajkovitih predela koji oduzimaju dah, a priznaćete, nema veće umetnice od prirode. Mnogi su pokušali u knjigama da opišu tu lepotu. Ipak, kako opisati nešto što se rečima opisati ne može?  Ili uhvatiti svu tu lepotu na slici? To je ipak pošlo za rukom dvojici autora čija dela danas izdvajamo. Ivan Krivec i Dragan Bosnić, obojica novinari  i zaljubeljnici u potovanja, podelili su sa nama kroz dva divna naslova – Čudesna Srbija i Uzduž i popreko - Turistički vodič i spomenar Srbije - svoje ustiske, iskustva i slike sa svojih decenijskih putovanja. Njihove priče izazivaju pažnju, svaka je drugačija, a opet su povezane i vode kroz čudesne predele kojima naša zemlja obiluje.

Fotomonografija Čudesna Srbija, fotografa i turističkog novinara Dragana Bosnića nije samo putopis već nam otkriva drugačiju Srbiju – autor se nije zadržavao samo na već poznatim fenomenima prirode, već su odabrani su najzanimljiviji prizori više od sto lokaliteta Srbije, malo poznatih većini njenih stanovnika. Na 770 veličanstvenih fotografija poetične, bajkovite snage i na više od 500 strana zabeležene su brojne prirodne lepote Srbije, kulturno-istorijska nasleđa, legende,  ali i delići života običnih ljudi.

Uzduž i popreko – Turistički vodič i spomenar, Ivana Kriveca, će vas povesti na putovanje Srbijom. Ovaj vodič na nešto više od 100 strana, čita se u jednom dahu i toliko živo oslikava Srbiju da prosto golica maštu i mami na putovanja i istraživanje Srbije. Opisane su njene prirodne lepote, gradovi, manastri i crkve, sela, salaši ali i legende, delići istorije, porekla nazva, običaji i životi ljudi.

U ovom delu izdvajamo samo nekoliko od mnogih prirodnih lepota Srbije opisanih u ovim naslovima.

 

Kanjon Uvca

Uvac je snažna zlatiborska reka dubokog korita i prelepih kanjona. On predstavlja južnu granicu Zlatibora. Reka izvire jugoistočno od Jadovnika,  u selu Caričina, na oko 1460 metara n.v., a uliva se u Lim na oko 440 metara n.v. Dolina Uvca delimično je potopljena izgradnjom tri brane i formiranjem veštačkih jezera: Uvačkog, Zlatarskog i Radoinjskog. 

Tu se nalazi i specijalni rezervat priorde „Uvac“ koji je stavljen pod zaštitu, prevashodno da bi se očuvao i razmnožio beloglavi sup. Beloglavi sup je retka vrsta orla lešinara, impozantne veličine, raspona krila do tri  metra, najveća ptica koja živi u Srbiji.

Ipak, Uvac nije samo mesto za posmatranje ptica i kanjona, tu su i pećine, koje su specifične po tome što se u njih može ući direkto sa vode, čamcem. Ledena pećina zajedno sa Ušačkom pećinom i jamama, čini jedinstven pećinski sistem međusobno povezan kanalima. U pećinama nema električnog osvetljenja pa se ljubitelji pećina kreću sa lampama na šlemovima. Tu su i nedavno „vaskrsli“ manastir Uvac i manastir Dubrava, ali bilo je i mnogih drugih, kojih danas nema, kao što je legendarni manastir Janja, opevan u narodnoj pesmi „Miloš u Latinima“ kao jedna od najvažnijih nemanjićkih zadužbina. Veruje se da se današnji manastir Uvac nalazi na Janjinom mestu.

Stopića pećina

Na severoistočnoj strani Zlatibora nalazi se Stopića pećina. Udaljena je 30 km od Užica a put Užice – Sirogojno ide iznad same pećine.

Stopića pećina je rečna pećina, pošto kroz nju protiče Trnavski potok. Ulaz u pećinu se nalazi na 711 m nadmorske visine. Do pećine se stiže prvo uzanim putem kroz šumu a zatim i stepeništem koje vodi skoro do samog ulaza.

Pećinu čini pet celina: Svetla dvorana, Tamna dvorana, Velika sala sa kadama, Kanal sa kadama i Rečni kanal.

Iako nije naročito bogata pećinskim ukrasima ima veoma zanimljive bigrene kade, koje se svojom veličinom i dubinom (neke i do sedam metara) izdvajaju od drugih u Srbiji a da bi sve bilo još zanimljive po oklini kruži legenda da se u blizni pećine nalazi i ćup sa zlatom ostao iz doba Turaka.

 

Đavolja varoš, Kuršumlija

 „Zbog lepe mome zavadile se dve porodice. I jedna i druga pošle su po istu devojku, srele se na tom mestu i tu se sukobile. Da ne bi došlo do prolivanja krvi, neka tajanstvena sila ih je kaznila i skamenila. Tako okamenjeni treblao je da ostanu sto godina. Ali je sila očigledno zaboravila na svatove.“(legenda o nastanku Đavolje varoši, iz knjige Uzduž i popreko – turistički vodič i spomenar Srbije).

Ovaj jedinstveni spomenik prirode nalazi se u podnožju planine Radan, nedaleko od Kuršumlije. Sastoji se od 202 zemljane piramide, vioske od 2 do 5 metara, koje su nastale dejstvom erozije. U đavoljoj varpši, pored zemljanih piramida, postoji i jedna retka hidrološak pojava - Đavolja voda, kako je narod nazvao dva izvora izuzetno mineralizovane i kisele vode.

Stara planina

Stara planina je najveća i najviša planina Srbije fascinantne lepote i netaknute prirode. Nekada je na Staroj planini bilo puno ljudi, toliko da je u pojedinim delovima, obično krajem zime, glad uzimala veliki danak, uprkos prostranim pašnjacima i velikom broju stoke. U to vreme postojao je običaj lapot – usmirćivanje staraca koji ne privređuju. Stare bi odovodili u planinu i usmrćivali motkom preko pogače. U knjizi Čudesna Srbija postoji potresan zapis starca koji čeka zoru da krene na lapot.

Za  Staru planinu se delimično vezuje i legenda o blagu popa Martina Himovića, hajdučkom harambaši koji je sa svojim hajducima presretao turske karavane i otimao im zlato, i Smukovoj jami u kojoj je to blago navodno još uvek sakriveno. Jednom prilikom, on je presreo karavan sa mnogo tovara blaga. Blago je sakrio u pećini u utrobi planine i „obezbedio" ga tako što je platio najboljim majstorima da naprave mehanizam u obliku zmije, koji bi ubio svakoga ko nađe ulaze u pećinu. Do ulaza je vrlo teško doći, a navodno se nalaze na Vlaškoj planini nedaleko od dimitrovgradskog sela Poganovo, i kod vrha Tri čuke na Staroj planini. Potom je ubio i majstore kako bi tajna bila večno sačuvana. Legenda o blagu i „zlatnom gradu" vekovima unazad, a i dan danas, podgreva maštu mnogobrojnih tragača za zlatom u potrazi za Smukovom jamom i bogatstvom. Ovu legendu u svom romanu Carigradski drum opisao je publicista iz Bele Palanke Bratislav Petrović.  

Iako ima ogroman potencijal da postane turistička destinacija, na  Staroj planini je sve manje stanovnika. Ostala su napuštena sela sa ruiniranim kućama, crkvama i domovima kulture, na čijim sokacima može da se sretne još po neki starac ili starica

Jadovnik i vodopadi Sopotnice

Među prirodnim lepotama posebno se izdvaja Sopotnica i može se slobodno reći da predstavlja biser planine Jadovnik. Naziv Sopotnica označava sopot vode, vodu koja huči, sopoće. Po legendi koja se pominje i u knjizi Uzduž i popreko - Turistički vodič i spomenar Srbije, prvi stanovnici u ovom selu doselili su se sa bezvodnog Peštera, ali je vrelo pokraj koga su se smestili ubrzo presušilo. Razočarani zbog zle sudbine koja ih prati, novodošlice reše da idu dalje u potrazi za vodom. Poslednje noći pred seobu javi im se neki čudesan glas ispod Jadovnika i upita ih: "Birajte ljudi šta da vam poklonim, vodu ili sreću"? Seljaci su u glas povikali: "Vodu, vodu nam podari, a sreću ćemo ako bog da, sami stvarati". Tako je bar prema legendi potekla voda na sve strane.

Njeni čudesni vodopadi, na nadmorskoj visini od preko hiljadu metara, nešto su što retko ko u svetu ima. Kao da je sam Bog sa Jadovnika prosuo bisere- tako se rečica Sopotnica, koja tu izvire, grana u nekoliko većih i manjih vodopada, odnosno rečica i potočića, praveći svoja mala korita niz strme litice i belu zavesu od miliona kapljica sopotničkih vodopada. Uz vodopade, zanimljiva turistička atrakcija su i vodenice i valjarice, gde se nekada mlelo žito i valjala sukna.

I sama planina Jadovnik je pravi raj za odmor, bogat gustim šumama sa predivnim vidicima. Na Jadovniku se gaji lekovita heljda od koje stanovnici pripremaju tradicionalne specijalitete, koji se mogu naći i probati samo u ovom veličanstveno lepom i divljem jugozapadnom planinskom kraju Srbije.

Obedska bara 

Obedska bara, ili Sremska lepotica, kako je Dragan Bosnić naziva, nalazi se u južnom Sremu i u neposrednoj blizini Beograda. Korito Obedske bare je ostatak napuštenog korita Save, čiji glavni tok sada teče južnije. Predstavlja najveće poplavno područje u Srbiji. Obedska bara jedno je od najstarijih zaštićenih prirodnih dobara u svetu, a prva administrativna zaštita datira još iz 1874.

Veliko bogatstvo vrsta i raznovrsnost ekosistema predstavljaju osnove vrednosti Obedske bare. Ovde je stanište preko 30 vodenih, močvarnih, šumskih i livadskih biljnih zajednica. Registrovano je 180 vrsta gljiva, 50 vrsta mahovina, 500 vrsta viših biljaka, 200 vrsta zooplanktona, 222 vrsta ptica, 50 vrsta sisara, 13 vrsta vodozemaca, 11 vrsta gmizavaca i 16 vrsta riba. U novije vreme na Obedskoj bari izvršeno je i vraćanje evropskog dabra u njegovo prirodno stanište.

Na prostoru rezervata Obedske bare nalazi se crkva Majke Angeline, o čijem nastanku postoji legenda u knjizi Čudesna Srbija, kao i stari grad Kupinik.

 

Sledeće nedelje čitajte o kulturno-istorijskim znamenitostima, manastirima i crkvama. Saznajte kako je crkva Kađenica dobila ime, šta su to pimnice i još drugih zanimljivih detalja.